کلکنه ؛ چای کوهی لرستان

در تپه ها و کوههای کم ارتفاع لرستان گیاهی وحشی با نام علمی Stachys lavandulifolia  می روید که از دمکرده آن بعنوان چای کوهی(Betoni) یاد می شود.

این گیاه در گویش لری کلکنه ( Kolkenah )  و در زبان ترکی توکلیجه(پشمالو) خوانده می شود، این چای از تیره ی گیاهان معطری است که با خاصیت آرام بخشی مطبوع و نشاط آور ، تقویت کننده ی قوی برای اعصاب و روان و داروئی موثر در درمان افسردگی از طریق مهار آنزیمی به شمار می رود. از خواص دارویی این گیاه، مدر بودن آن برای شستشوی مجرای ادراری (کلیه و مثانه) است و مصرف زیاد آن نیز باعث سقط جنین در زنان باردار می شود. این گیاه در ارتفاعات کم و متوسط رویش دارد و فصل رویش آن اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد است. از نظر طب قدیم ایران این گیاه گرم و خشک است .

  گل گیاه چای کوهی به صورت سنبله ای از گل های ریز صورتی مایل به سرخ است  که در میان کاسبرگ هایی با رنگ سبز روشن قرار دار د . ماده قرمز رنگ موجود در برگ‌های چای کوهی که گاها با فشار دادن برگ‌ها از آن استخراج می ‌شود برای التیام زخم ‌ها و درمان سوختگی‌‌ها به کار می‌رود.

  از سوی دیگر چای کوهی، دارای خاصیت ضد درد ویژه ی دردهای مفصلی، سردرد، سرگیجه، دردهای عصبی و رماتیسمی می باشد که ویژگی انرژی زایی و نشاط انگیزی را نیز برای افراد افسرده و کم حوصله به همراه خود به ارمغان می آورد.این گیاه در درمان بیماری های معده و روده با منشاء روانی و بیماری های اسهال توام با تحریکات عصبی، نقش موثر و آرام بخشی دارد و همچنین در تنظیم اعمال گوارشی و تقویت کبد به ویژه کمک به هضم غذا کاربرد دارد.

گل ختمی ( هیرو )

گل ختمی یک گیاه علفی دو پایه است که از تیر تا شهریور گل می‌دهد. این گیاه در چراگاهها ، مرغزارها ، کنارجویها بخصوص در خاکهای شور و در زمینهای پست تا نسبتاً مرتفع دیده می‌شود. گل ختمی در اروپای مرکزی ، کشورهای بالتیک، مناطق حاشیه رودخانه‌هایی که به دریای سیاه و خزر می‌ریزند و در غرب سیبری تا آسیای مرکزی یافت می‌شود .

    ریشه‌ها و برگها اندامهایی از گیاه هستند که دارویی  می‌باشــند . امروزه ریشه و برگ گیاهان کشت  شده  جمع  آوری می شوند . ریشه ها در پاییز برداشت می‌شوند و قبل از کندن پوست آنها باید در زیر زمین و یا در یک محلی بصورت موقتی انبار شوند . در طی عمل پوست کندن لایه چوب پنبه‌ای و بخش  کورتکس  برداشته می‌شود و سپس ریشه ها تکه تکه می‌شوند و درحرارت 40 درجه سانتی‌گراد خشک می‌شوند.

برگها قبل از مرحله گلدهی جمع‌آوری می‌شوند . داروی حاصله نباید دارای برگ هایی باشد که مورد حمله زنگ یا دیگر آفات قرار گرفته باشند . ماده دارویی بوی معطر  و  طعم نسبتاً شیرینی دارد و حاوی 10 درصد ترکیبات موسیلاژی ناشناخته است .

   بعلاوه، ریشه‌ها حاوی ترکیبات دیگر مانند نشاسته و قند  ( حدود 38 و 10  درصد )  می‌باشد . برگها علاوه بر موسیلاژ حاوی مقدار کمی اسانس فرار (2%) می‌باشند. ماده موسیلاژ خلط آور است ، سوزش غشاء مخاط  را  تســکیـن و التــهاب را کاهش می‌دهد .

کودهای کشاورزی و سرطانها

  با بروز آفات در باغ‌ها ، مزارع و تولیدات کشاورزی از یک طرف و به منظور رشد سریع محصولات و رفع کمبودهای خاک‌های کشاورزی  از طرف دیگر ، استفاده بی‌رویه و غیر اصولی از سموم و کودهای شیمیایی بدون در نظر گرفتن اثرات و عواقب سوء آنها گسترش یافته است. غافل از این که این نوع مصرف نامعقول تعادل طبیعت را بر هم می‌زند و خسارت زیادی را در پی خواهد داشت . در این خصوص ناآگاهی یا کم اطلاعی و بی‌توجهی تولید کنندگان و مصرف کنندگان محصولات کشاورزی نسبت به اثرات سوء ، سموم و کودهای شیمیایی و عواقب کاربرد غیر اصولی آن باعث افزایش بی رویه استفاده از این مواد در تولیدات کشاورزی شده است.

     مصرف بی‌رویه ، ناآگاهانه ، بی‌مورد و بی‌اندازه سم و کود چرخه موجودات و تعادل طبیعی آنها را با مشکل مواجه خواهد کرد. همانطور که  می‌دانید سموم از ترکیبات پیچیده شیمیایی به وجود آمده و در طبیعت به‌ آسانی تجزیه نمی‌شود و از بین نمی‌رود. بلکه به میزان زیادی  در آب و خاک و محصولات کشاورزی و فرآورده‌های دامی و بالاخره در بدن انسان ذخیره می‌شود و تأثیر منفی خود  را  بر  وجود   انسان  و  محیط زیست نمایان می‌سازد . نکته قابل توجه در مصرف بی‌رویه سموم این است که به دلیل جذب این مواد شیمیایی از راه تنفس و پوست بدن باعث بیماری‌های مختلفی نظیر معلولیت‌های جسمی و ذهنی مادرزادی ، حساسیت ها ، بیماریهای عصبی ، نازایی و سقط جنین در زنان و عقیمی در مردان خواهد شد . در مصرف  بی‌رویه   کودها  به ذکر همین مطلب بسنده می‌کنیم که نیترات‌ها و نیتریت‌ها از طریق کودهای شیمیایی به کار رفته در زمینهای کشاورزی  مواد غذایی را آلوده می‌سازد .

   نیترات‌هاآب‌های آشامیدنی را نیز آلوده می‌کنند و اگر مقدار یون نیترات بیش از صد میلی‌گرم در لیتر  باشد  آب  تقریباً  غیر  قابل شرب می‌شود.